ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΒΙΩΣΙΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Είναι πια καιρός εμείς οι άνθρωποι να κτίσουμε μια οικονομία που προάγει την ευημερία όλων των λαών -και στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου. Μια οικονομία που να ξεπερνά πραγματικά τις δομές εκμετάλλευσης σε παγκόσμια κλίμακα αντί να τις διαιωνίζει, που να χειραφετεί όλους τους λαούς αντί να συγκεντρώνει την εξουσία στα χέρια μιας μικροσκοπικής ελίτ και που να σέβεται αντί να καταστρέφει τη φύση.

Η οικονομία εξαρτάται από τους ανθρώπους οι οποίοι εξαρτούνται από τη φύση και του πόρους που παίρνουν από αυτήν. Μέχρι στιγμής, η αχαλίνωτη ανάπτυξη της εξόρυξης, της παραγωγής και του εμπορίου έχουν τροφοδοτήσει έναν κύκλο καταστροφής μεγάλης κλίμακας. Η υπερεκμετάλλευση είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών. Εμείς, ως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από πολλά μέρη της Ευρώπης απαιτούμε πολιτική αλλαγή η οποία θα μας οδηγήσει μακριά από την τρέχουσα καταστροφική οικονομία και προς μια κοινωνικά και οικολογικά δίκαιη οικονομία.

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ

Υπάρχουν τρία βασικά αίτια για την τρέχουσα κρίση: οι προηγούμενες και υφιστάμενες αδικίες μεταξύ και εντός χωρών, η κατακόρυφη αύξηση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ανισοτήτων που συσχετίζονται με τη συγκέντρωση εξουσιών και η εμμονή με και η δομική εξάρτηση από την οικονομική ανάπτυξη. Εδώ, εστιάζουμε στην ευρωπαϊκή οικονομία, τον ρόλο και τις ευθύνες της τόσο εγχώρια όσο και παγκοσμίως. Ως ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά μπλοκ στον κόσμο, η ευρωπαϊκή οικονομία και η συναφής οικονομική πολιτική έχουν σημαντικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία και άρα στην ευημερία και τις ευκαιρίες ζωής πολλών ανθρώπων ανά την υφήλιο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Ένας ασφαλής και δίκαιος χώρος για την ανθρωπότητα διαθέτει δίκαια κοινωνικά θεμέλια και άκαμπτη οικολογική οροφή. Για να κατανοήσουμε πως μπορούμε να καταλήξουμε σε αυτόν πρέπει να δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα. Η σημερινή μας διασύνδεση είναι άνευ προηγουμένου αλλά οι πιο άσχημες πραγματικότητες είναι καλά κρυμμένες από τους περισσότερους Ευρωπαίους καταναλωτές.

Το πώς εμείς ως Ευρωπαίοι πολίτες καθοδηγούμε την οικονομία μας και το τι επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται να κάνουν οι εταιρίες που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ επηρεάζουν τη ζωή και τον βιοπορισμό των ανθρώπων και την ακεραιότητα της φύσης ανά τον κόσμο.

Αυτή τη στιγμή, οι οικονομίες των 27 Κρατών-Μελών της ΕΕ και του ΗΒ υπερβαίνουν τα όρια του πλανήτη και σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Η οικολογική κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν μπορεί να διαχωριστεί από την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανισότητα – είναι άρρηκτα συνδεδεμένες: Όσοι απέκτησαν εισοδήματα και πλούτο και άρα έχουν οικονομικά πλεονεκτήματα, αφήνουν πολύ μεγαλύτερο οικολογικό αποτύπωμα.

Αυτό είναι έκδηλο κατά την κλιματική έκτακτη ανάγκη: το πλουσιότερο 10% του κόσμου (γύρω στα 630 εκ. άνθρωποι) ήταν υπεύθυνο για το 52% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μεταξύ 1990 και 2015. Από αυτή την ομάδα, το πλουσιότερο 1% (γύρω στα 63 εκ. άνθρωποι) ήταν υπεύθυνο για το 15% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για το 9% του προϋπολογισμού του διοξειδίου του άνθρακά – δυο φορές περισσότερο από το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού (γύρω στα 3,1 δις άνθρωποι).

Ποιοι βρίσκονται πίσω από την αύξηση των εκπομπών;

Ο κόσμος έχει πρόβλημα ακραίας ευμάρειας. Ο ρόλος των πλουσίων ανά την υφήλιο αναφορικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι σύμπτωμα μιας ευρύτερης πραγματικότητας: η κατανάλωσή τους έχει προκαλέσει περιβαλλοντικές κρίσεις σε μεγάλο βαθμό και η λύση είναι κυρίως στα δικά τους χέρια λόγω της πολιτικής τους δύναμης. Εν τω μεταξύ εκατοντάδες εκατομμύρια άλλοι συνεχίζουν να βιώνουν τον όλεθρο της ακραίας φτώχειας.

Όριο κατά κεφαλήν εισοδήματος ($PPP2011)

πλουσιότερο 1%: $109k;

πλουσιότερο 10%: $38k;

μεσαίο 40%: $6k;

φτωχότερο 50%: μικρότερο από $6k.

Παγκόσμιος προϋπολογισμός για το διοξείδιο του άνθρακα από το 1990 για 33% κίνδυνο υπέρβασης του 1.5C: 1,205Gt.

Πηγή: T. Gore. (2020). Confronting Carbon Inequality. Oxfam.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ

Τέσσερις τομείς μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα των συστημικών προβλημάτων που μαστίζουν τις οικονομίες μας: η γεωργία, η κλωστοϋφαντουργία, η οικοδόμηση και η ψηφιοποίηση. Αυτά αναδεικνύουν την έκταση και το βάθος των αλλαγών που απαιτούνται.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΟΥ ΘΩΡΑΚΙΖΕΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ: Για πολλούς η γεωργία εξακολουθεί να έχει μια ρουστίκ εικόνα, αλλά η βιομηχανοποιημένη γεωργία τροφοδοτεί την υπερθέρμανση του πλανήτη, ρυπαίνει το περιβάλλον, καταστρέφει τη βιοποικιλότητα, βλάπτει τους μικρούς αγρότες και τις κοινότητες και συγκεντρώνει πλούτο και δύναμη στα χέρια μεγάλων εταιρειών. Επιτόπιες μελέτες και πραγματικότητες δείχνουν ότι μέσω της αγροοικολογίας μπορούμε να ταΐσουμε την κοινωνία, να παρέχουμε στους αγρότες μια δίκαιη διαβίωση και να αποκαταστήσουμε το περιβάλλον.
ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΟΝ ΦΥΣΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: Η παραγωγή των ενδυμάτων και των υποδημάτων μας καταναλώνει τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών, ορυκτών καυσίμων και νερού και παράγει τεράστιες ποσότητες αποβλήτων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προϊόντος. Η μόδα είναι ένας μείζονος σημασίας συνένοχος. Το δυσμενές κοινωνικό της αποτύπωμα είναι τεράστιο και περιλαμβάνει εργασιακά κάτεργα επικίνδυνες ή ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας και ακόμη και καταναγκαστική εργασία. Αλλά υπάρχει ένας τρόπος να αναδιαμορφώσουμε τη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και να την κόψουμε από ένα διαφορετικό ύφασμα.
ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ: Τα κτίρια απορροφούν τεράστιες ποσότητες χώρου και πόρων, αλλά η απαγόρευση της κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19 έχει επίσης φέρει στο φως τις σοβαρές επιπτώσεις της άνισης πρόσβασης σε χώρους διαβίωσης, το φυσικό φως της μέρας και τον εξαερισμό. Η στεγαστική κρίση, σε συνδυασμό με τις κερδοσκοπικές αγορές ακινήτων, έχει αναγκάσει πολλούς ανθρώπους να ζουν σε υποβαθμισμένες κατοικίες ή τοποθεσίες. Το δομημένο περιβάλλον και ο κατασκευαστικός τομέας έχουν βαθιές επιπτώσεις στο ευρύτερο περιβάλλον και το κλίμα. Αλλά υπάρχουν τρόποι να κάνουμε τα δομημένα ενδιαιτήματα μας πιο συμβατά με το φυσικό μας περιβάλλον και να τα ανοικοδομήσουμε καλύτερα από πριν.
ΟΙ ΑΟΡΑΤΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΣ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Οι πράσινες υποσχέσεις της ψηφιακής επανάστασης, όπως το γραφείο χωρίς χαρτί, έχουν υπερεκτιμηθεί. Οι αρνητικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν τις αυξανόμενες ενεργειακές απαιτήσεις των ψηφιακών τεχνολογιών και την καταστροφή και τις ζημίες που προκαλούνται από την εξόρυξη των ορυκτών που απαιτούνται για την κατασκευή τους. Σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν την τάση να διευρύνουν τις ανισότητες και επίσης να εγείρουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτική ζωή. Αλλά μπορούμε μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας να “ανεβάσουμε” ένα νέο λειτουργικό σύστημα και να επανεκκινήσουμε την ψηφιακή επανάσταση. Αυτά τα παραδείγματα αναδεικνύουν τους τρεις πυλώνες πάνω στους οποίους πρέπει να οικοδομηθεί μια κοινωνικά και οικολογικά δίκαιη οικονομία. Πρέπει να ξηλώσουμε τις δομές εκμετάλλευσης που διαιωνίζουν τις ανισότητες μεταξύ χωρών, φύλων και τάξεων. Πρέπει να εκδημοκρατίσουμε την οικονομία βάζοντας μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές εξουσίες στα χέρια των πολλών και όχι των λίγων. Πρέπει να ανεξαρτητοποιήσουμε το οικονομικό σύστημα από την ανάπτυξη, ώστε να καταστεί δυνατή η μείωση των πόρων που καταναλώνει.

ΕΠΙΦΕΡΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Όταν σκεφτόμαστε την αλλαγή, πρέπει να σκεφτόμαστε σε τρία επίπεδα: εξειδικευμένες αγορές, θεσμοί και κουλτούρες. Οι εξειδικευμένες αγορές είναι οι χώροι όπου λειτουργούν οι πρωτοπόροι, σπέρνοντας τους σπόρους της νέας οικονομίας. Τα καθεστώτα είναι οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές που σταθεροποιούν την οικονομία. Οι κουλτούρες είναι οι κοινές αξίες και κοσμοθεωρίες που επηρεάζουν αυτό που μπορούμε να φανταστούμε και αυτό που θέλουμε. Η αλλαγή πρέπει να γίνει σε όλα τα επίπεδα και η αλλαγή σε ένα επίπεδο μπορεί συχνά να οδηγήσει σε αλλαγή σε ένα άλλο.

Για τη διάλυση των υφιστάμενων δομών εκμετάλλευσης καλούμε τους φορείς χάραξης πολιτικής:

Να αντιστρέψουν τις οικονομικές ροές από όσες χώρες επωφελήθηκαν ή επωφελούνται το περισσότερο από αυτές τις άδικες δομές προς εκείνες που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.
Να δημιουργήσουν χώρο για πιο δίκαιο εμπόριο και συναφείς παραγωγικές δομές.
Να δώσουν τη δυνατότητα στον κόσμο να ασκήσει την ελευθερία της διακίνησης.

Για τον εκδημοκρατισμό της οικονομίας και τη μείωση των ανισοτήτων καλούμε τους φορείς χάραξης πολιτικής:

Να διασφαλίσουν πολύ πιο ίση πρόσβαση στα παραγωγικά αγαθά.
Να διασφαλίσουν καθολική πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες και την κοινωνική ασφάλιση.
Να διασφαλίσουν καθολική πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες και την κοινωνική ασφάλιση.
Να εγγυηθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των εργαζομένων και των μικρών παραγωγών στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.

Για να ανεξαρτητοποιηθούμε από την ανάγκη της διαρκούς ανάπτυξης και να μειώσουμε τη χρήση υλικών, καλούμε τους φορείς χάραξης πολιτικής:

Να μετατοπίσουν την πολιτική τους νοοτροπία από τη διαρκή αύξηση του εγχώριου ακαθάριστου προϊόντος (ΑΕΠ) και του παγκοσμίου εμπορίου και να στοχεύσουν άμεσα στην ευημερία εντός των πλανητικών ορίων
Να προσεγγίσουν το εμπόριο όχι από την προοπτική της εμμονής με την ανάπτυξη αλλά της συνειδητοποίησης των δυνατοτήτων του εμπορίου να στηρίξει τον μετασχηματισμό προς μια οικονομία της ευημερίας.

ΑΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΣ: Αυτές οι προτάσεις για αλλαγή είναι κατά βάσιν πολιτικές και άρα αυτές καθαυτές ζήτημα εξουσίας. Έχουν να κάνουν με ζητήματα ιδιοκτησίας και προνομίων, πράγματα τα οποία σπανίως παραχωρούνται οικειοθελώς. Συνεπώς, δεν πρόκειται μόνο για το σωστό επιχείρημα ή την πιο εύλογη ανάλυση· πρόκειται επίσης για την οικοδόμηση ενός αντίβαρου – στην πολιτική σφαίρα, τον δημόσιο λόγο και σε καθημερινά πλαίσια. Για τον σκοπό αυτό, χρειάζεται η κοινωνία των πολιτών, οι ακτιβιστές και οι πολίτες να συσπειρωθούν γύρω από αυτόν τον κοινό σκοπό: χρειάζεται οργανώσεις που μπορούν να συνεργαστούν σε συμμαχίες, ισχυρά κινήματα που ετοιμάζουν το έδαφος για αλλαγή και ανθρώπους που στηρίζουν τον αγώνα τους. Γι’ αυτό καλούμε τον κόσμο να συμμετάσχει στη δική μας ή σε άλλες παρόμοιες εκστρατείες και κινήματα που απαιτούν εκείνες τις αναγκαίες πολιτικές αλλαγές για τη δημιουργία μιας οικολογικά και κοινωνικά δίκαιης κοινωνίας.

COP 25 διαδήλωση για το κλίμα στη Μαδρίτη, Ισπανία 2019.

Εκατοντάδες εργαζόμενες γυναίκες και ακτιβίστριες διαμαρτύρονται μπροστά από το κοινοβούλιο στο Κέιπ Τάουν και απαιτούν την απαγόρευση των ιδιαίτερα τοξικών φυτοφαρμάκων. Νότιος Αφρική, 2019. © Chris de Beer-Procter.

Το παρόν αποτελεί σύνοψη των βασικών επιχειρημάτων και ευρημάτων που αναπτύσσονται στην έκθεση «Προς μια οικονομία της ευημερίας που υπηρετεί τη φύση και τον άνθρωπο: η δημιουργία ενός κοινωνικά δίκαιου και οικολογικά βιώσιμου ανθρώπινου περιβάλλοντος» που δημοσιεύθηκε από την Oxfam Γερμανίας και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος εκ μέρους της κοινοπραξίας του ClimateOfChange. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση συμπεριλαμβανομένης όλης της βιβλιογραφίας στον πιο κάτω σύνδεσμο: climateofchange.info/wellbeingeconomyreport.pdf