Ευρωπαίοι Περιβαλλοντικοί μετανάστες

Αν και η δημοφιλής εικόνα των κλιματικών μεταναστών περιλαμβάνει φτωχούς ανθρώπους σε φτωχές χώρες, οι Ευρωπαίοι πιέζονται όλο και περισσότερο να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και αναγκάζονται να μετακινηθούν αλλού, ως συνέπεια της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Αυτό ήταν ένα από τα μηνύματα ενός πρόσφατου διαδικτυακού σεμιναρίου για την έκτακτη ανάγκη για το κλίμα και τη μετανάστευση.

Το EEB, σε συνεργασία με τον οργανισμό Youth and Environment Europe (YEE), πραγματοποίησε πρόσφατα, ένα διαδικτυακό σεμινάριο για την αλλαγή του κλίματος και τη μετανάστευση στο πλαίσιο του έργου #ClimateOfChange που υποστηρίζεται από την ΕΕ.

Το διαδικτυακό πάνελ συζητήσεως υπό την εποπτεία της Elisha Winckel του YEE, συγκέντρωσε εμπειρογνώμονες στον τομέα αυτό για να σκιαγραφήσει μια σαφή εικόνα της πραγματικότητας αυτού του περίπλοκου και πολύπλευρου ζητήματος, καθώς και να διαλύσει μερικές κοινές και καταστροφικές πλάνες σχετικά με το θέμα.

Η Caroline Zickgraf, συνιδρυτής του Hugo Observatory στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης, University of Liège, μίλησε για την πολιτική της μεταναστευτικής ορολογίας τη καταστροφολογία και μυθοπλασία που οδήγησε σε περιοριστικές πολιτικές μετανάστευσης που πλήττουν τους ανθρώπους που επηρεάζονται από την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Η Mariam Traore Chazalnoel, ανώτερη εμπειρογνώμονας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), θεωρεί ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η κλιματική μετανάστευση έλαβε περισσότερη προσοχή από τη διεθνή κοινότητα, αλλά αυτό δεν έχει ακόμη μεταφραστεί σε δράση. Πιστεύει, ωστόσο, ότι η συμμετοχή των νέων θα μπορούσε «να μετατρέψει την θεματική αυτή σε πιο ελπιδοφόρα και φιλόδοξη».

Κόσμοι υπό εξαφάνιση

Ένας τομέας σύγχυσης σχετίζεται με το πού συμβαίνει η μετανάστευση του κλίματος. Είναι αλήθεια ότι οι κοινωνίες που έκαναν το ελάχιστο για τη πρόκληση της έκτακτης ανάγκης για το κλίμα, είναι συχνά στην πρώτη γραμμή της υπερθέρμανσης του πλανήτη και είναι πιο ευάλωτες στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Αυτό τονίστηκε από τη Lucie Pélissier, την αντιπρόεδρο του CliMates International, ένας οργανισμός που προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει για τη μετανάστευση που προκαλείται από το κλίμα. Δημιούργησε ένα ντοκιμαντέρ για την κλιματική μετανάστευση που επικεντρώθηκε στους παράγοντες πίσω από αυτό το φαινόμενο και πώς αυτό επηρεάζει τους νέους.

«Όταν ξεκινήσαμε αυτό το έργο, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν υπήρχαν πολλές ιστορίες για την περιβαλλοντική μετανάστευση», ανέφερε η Pélissier. «Τις περισσότερες φορές, όταν μιλούσαμε για το φαινόμενο παρέμεινε λίγο αφηρημένο.» Αυτή και οι συνάδελφοί της αποφάσισαν ότι έπρεπε να δείξουν και να κατανοήσουν την ανθρώπινη ιστορία πίσω από αυτό, αφήνοντας τους μετανάστες στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής στο Μπαγκλαντές και τη Σενεγάλη να μιλήσουν από μόνοι τους.

Στο Μπαγκλαντές, μια χαμηλή και πυκνοκατοικημένη χώρα που απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, το νησί Kutubdia, το οποίο έχει μία από τις ταχύτερα καταγεγραμμένες αυξήσεις της στάθμης της θάλασσας, έχει χάσει το ήμισυ της επικράτειάς του στον ωκεανό κατά τον τελευταίο μισό αιώνα, ένα προμήνυμα του τί θα επέλθει. Αν και οι χωρικοί, περήφανοι ψαράδες, έχουν αμελητέο αποτύπωμα άνθρακα (Carbon Footprint- CF), αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τρόπο ζωής τους και να μεταναστεύσουν στην ενδοχώρα.

Αστραπιαία εξάπλωση πυρκαγιάς

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι πλούσιες κοινωνίες έχουν κατά κάποιο τρόπο ανοσία. Αν και έχουν περισσότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις, πολλά πλούσια βιομηχανικά έθνη καταστρέφονται επίσης από την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Αυτό είναι εμφανές στην καταστροφή που προκλήθηκε από πυρκαγιές στην Αμερική φέτος, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων φθινοπωρινών πυρκαγιών που κατέστησαν δύσκολη την ορατότητα.

Για να μην αναφέρουμε το «Μαύρο Καλοκαίρι» του 2019/20 στην Αυστραλία. Οι πυρκαγιές στην Αυστραλία από μόνες τους όχι μόνο προκάλεσαν το θάνατο εκατοντάδων εκατομμυρίων ζώων, συμπεριλαμβανομένης της εξαφάνισης (σχεδόν) πολλών ειδών, αλλά κατέστρεψαν επίσης χιλιάδες σπίτια και εκτόπισαν πολλούς ανθρώπους.

Η Ευρώπη γίνεται, επίσης, όλο και πιο επιρρεπής στη κλιματική αλλαγή. Αυτό τονίστηκε από τη Marta Rodríguez και τον Lillo Montalto, δύο δημοσιογράφους που συνέταξαν μια σειρά εκθέσεων για το Euronews σχετικά με τον αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης στη ζωή των ανθρώπων στην Ευρώπη.

«Υπάρχει πολλή συζήτηση για τους κλιματικούς μετανάστες, ή τους κλιματικούς πρόσφυγες, που έρχονται στην Ευρώπη, για παράδειγμα, από την Αφρική ή την Ασία», εξήγησε η Rodriguez. «Θέλαμε να μάθουμε εάν υπήρχαν ήδη Ευρωπαίοι κλιματικοί μετανάστες, και αν ναι, που θα μπορούσαμε να τους βρούμε.»

Και αυτό εκπλήρωσε η ομάδα του Euronews. «Σχεδόν 700.000 [Ευρωπαίοι] έχουν εκτοπιστεί τα τελευταία 10 χρόνια. Αυτό σημαίνει 700.000 ιστορίες απώλειας στην ήπειρό μας », περιγράφει ο Lillo Montalto. «Δεν θέλαμε να κάνουμε το κλίμα μια μακρινή ιστορία και η Ευρώπη να είναι μόνο ο αποδέκτης των μεταναστών. Θέλαμε να αλλάξουμε την προοπτική αυτής της ιστορίας.»

Υπάρχει μια σημαντική υποτίμηση των αριθμών. Μόνο άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από πυρκαγιές, καταιγίδες και πλημμύρες εντάσσονται σε καταμετρήσεις. Επιπλέον, δεν είναι μόνο η σποραδική συλλογή στατιστικών στοιχείων σχετικά με την μετανάστευση εντός της Ευρώπης, άμεσα συνδεδεμένης με το κλίμα, καθώς σπανίως υπάρχουν στοιχεία για άτομα που εκτοπίζονται από μακροχρόνιες περιβαλλοντικές αλλαγές, όπως οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες, ή άτομα που έμμεσα εκτοπίστηκαν από την κλιματική αλλαγή, χάνοντας τα προς το ζην τους, ή βυθίστηκαν στη φτώχεια λόγω περιβαλλοντικών αλλαγών.

Η τέλεια καταιγίδα

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους, οι Rodriguez και Montalto διαπίστωσαν ότι, αν και οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, τείνουν να βλάπτουν τους φτωχότερους πιο πολύ, μπορούν επίσης να καταστρέψουν και τις εύπορες κοινότητες.

Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στο La Faute-sur-Mer στις ακτές του Ατλαντικού της Γαλλίας. Το 2010, το εύπορο παραθαλάσσιο θέρετρο χτυπήθηκε από την Ξύνθια, μια ισχυρή καταιγίδα που συνοδεύτηκε από θάλασσες με κύματα. Πριν από έναν αιώνα, μια καταιγίδα αυτού του μεγέθους δεν θα είχε προκαλέσει καταστροφές, αλλά η άνοδος της στάθμης της θάλασσας σήμαινε ότι είχε ως αποτέλεσμα εκτεταμένες πλημμύρες, με αποτέλεσμα την απώλεια 29 κατοίκων της πόλης.

Σε αντίθεση με τα θύματα της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε φτωχές χώρες, τα 1.000 άτομα που έχασαν τα σπίτια τους, τους προσφέρθηκε αποζημίωση από το Γαλλικό κράτος για επαναστέγαση. Γύρω στα 400 άτομα αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη για πάντα.

Παρ ‘όλα αυτά, το συναισθηματικό τραύμα και τα σημάδια της απώλειας σπιτιών ή των αγαπημένων τους είναι τα ίδια παντού. Μερικοί επιζώντες έχασαν περισσότερα από ένα μέλη της οικογένειάς τους. Η Elizabeth, η οποία είχε συνταξιοδοτηθεί και ζούσε στο La Faute-Sur-Mer, έβλεπε τον σύζυγο της να πνίγεται μπροστά στα μάτια της από τον κατακλυσμό, και ο εγγονός της πέθανε από υποθερμία στα χέρια της. Ο Ahmed, ένας εντατικολόγος που πρόσφατα αγόρασε ένα οικόπεδο στην πόλη, έχασε τη μητέρα, τη γυναίκα και τους γιους του, τον Ismaël και τον Camil. Μόνο η κόρη του επέζησε.

Στιγμές ορόσημο

Μία από αυτές τις ιστορίες είναι αυτή του Ion Sandu από τη Μολδαβία. Πριν από μια δεκαετία, καταστροφικές πλημμύρες που προκλήθηκαν από την υπερθέρμανση του πλανήτη έπληξαν το χωριό του Cotul Morii, αναγκάζοντας τον στρατό να το εκκενώσει από τους κατοίκους. Αποφασίζοντας ότι το χωριό είχε γίνει πολύ επικίνδυνο για κατοίκηση, η κυβέρνηση δημιούργησε έναν νέο οικισμό με το ίδιο όνομα όπου ενθάρρυνε τους κατοίκους να μετακινηθούν.

Ωστόσο, ο Sandu, άνω των 80 ετών, και ορισμένοι άλλοι κάτοικοι, που δεν τους άρεσε το καινούργιο χωριουδάκι και ένιωσαν νοσταλγία για τα σπίτια τους, μετακόμισαν πίσω, παρόλο που το Cotul Morii είχε επίσημα σβηστεί από το χάρτη και αποκοπεί από δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές.

«Πώς φεύγεις από ένα τόσο όμορφο σπίτι;» ρώτησε ο Sandu, αναφερόμενος στο οικογενειακό του σπίτι χτισμένο από μασίφ ξύλο ακακίας, στο οποίο γεννήθηκε, μεγάλωσε, παντρεύτηκε και έζησε με την αείμνηστη σύζυγό του. «Αυτό είναι το σπίτι του μπαμπά μου. Ήμουν παιδί εδώ. Γεννήθηκα εδώ», είπε στο Euronews.

Η Μολδαβία δεν είναι μόνο ένα από τα φτωχότερα μέρη της Ευρώπης, ο πληθυσμός της συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο ευάλωτων στην κλιματική αλλαγή. Και δεν είναι μόνο τις ακραίες πλημμύρες που πρέπει να αντέξει ο κυρίως αγροτικός πληθυσμός.

Οι ξηρασίες γίνονται επίσης πιο κοινές και καταστροφικές. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μεταξύ 1990 και 2015, η Μολδαβία υπέστη 11 ξηρασίες. Μόνο το 2012, η ξηρασία προκάλεσε απώλειες 1 δισεκατομμυρίου ευρώ στη μικρή οικονομία της χώρας.

Αυτό προκαλεί μεγάλη μείωση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός της Μολδαβίας από 4,5 εκατομμύρια κάτοικους στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μειώθηκε σε 2,7 εκατομμύρια το 2019. Ενώ η χαμηλή γονιμότητα είναι ένας παράγοντας αυτής της μείωσης, η μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων Μολδαβών έχει επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για το ρόλο που διαδραματίζει η κλιματική αλλαγή στην απόφαση των Μολδαβών να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, με τους περισσότερους να αναφέρουν τη φτώχεια και τα χαμηλά εισοδήματα ως κίνητρο.

Ωστόσο, αν κοιτάξουμε βαθύτερα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το όλο και πιο αφιλόξενο κλίμα της χώρας επηρεάζει τις αποφάσεις μετανάστευσης. Αυτό αντικατοπτρίζεται, για παράδειγμα, στο γεγονός ότι σχεδόν το 70% των Μολδαβών που μετακόμισαν στο εξωτερικό, μετανάστευσαν από αγροτικές περιοχές, δηλαδή τις περιοχές που καταστράφηκαν από πλημμύρες και ξηρασία.

Πηγή: Eeb.org – Φωτο: Euronews