Γιατί οι γυναίκες επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φτώχια, επηρεάζοντας τους φτωχότερους πληθυσμούς ευρέως. Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι όμως και στενά συνδεδεμένο με το φύλο· οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες στις κλιματικές καταστροφές, με αποτέλεσμα χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια σε όλον τον κόσμο να χάνουν ακόμα και τα σπίτια τους. Για τις γυναίκες και τα κορίτσια η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλά ένα φαινόμενο θερμότερων καλοκαιριών, αντιθέτως υπό ακραία καιρικά φαινόμενα τα αποτελέσματα είναι λιγότερη τροφή, μειωμένη πρόσβαση σε ασφαλές νερό και ασταθείς συνθήκες διαβίωσης – με αποκορύφωμα νέες απειλές για τα δικαιώματά τους.

Ευάλωτες μπροστά στην κλιματική αλλαγή

Η έμφυλη ανισότητα δημιουργεί συνθήκες εκτεταμένης ευαλωτότητας για τις γυναίκες στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής· μια κατεστραμμένη σοδειά, η ξηρασία και διάφορα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα μπορούν να αποβούν καταστροφικά. Οι γυναίκες και τα κορίτσια που ζουν σε φτωχές χώρες χάνουν τα σπίτια τους, την πρόσβαση τους στην τροφή και κάθε τρόπο για να βγάλουν τα προς το ζην.

Σε περιοχές που επηρεάζονται από ακραία καιρικά φαινόμενα τα κορίτσια συνήθως αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο για να ασχοληθούν με την οικιακή εργασία, πράγμα που συχνά τις εκθέτει σε κινδύνους. Πολύ συχνό είναι επίσης το φαινόμενο φτωχές οικογένειες σε περιοχές που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή να παντρεύουν τα ανήλικα κορίτσια χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Όταν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθιστούν αδύνατη την εργασία στη γη, οι γυναίκες δεν έχουν την ίδια δυνατότητα με τους άνδρες να στραφούν σε εναλλακτικές μορφές εργασίας. Εννέα στις 10 χώρες παγκοσμίως έχουν νόμους που εμποδίζουν τις οικονομικές ευκαιρίες των γυναικών, όπως αυτοί που απαγορεύουν στις γυναίκες να εργάζονται σε εργοστάσια, να εργάζονται τη νύχτα ή να βρίσκουν δουλειά χωρίς την άδεια του συζύγου τους.

Ο θεραπευτικός ρόλος της ισότητας για το κλίμα

Οι γυναίκες μπορεί να είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής αλλά από την άλλη πλευρά αποτελούν και έναν βασικό και καίριο πυλώνα της λύσης.

Οι έρευνες δείχνουν ότι, όταν οι γυναίκες συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, αποτελούν το κλειδί για την αποτελεσματική εξεύρεση λύσεων για την κλιματική αλλαγή. Αυτό οφείλεται στο ότι συχνά διαθέτουν ένα ισχυρό σύνολο γνώσεων και εμπειρογνωμοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, τη μείωση των καταστροφών και τη δημιουργία στρατηγικών για ένα πιο βιώσιμο μέλλον.

Ο παραδοσιακός, πολιτισμικός τους ρόλος μέσα στις οικογένειες σημαίνει ότι συχνά ενεργούν ως διαχειριστές των φυσικών και οικιακών πόρων. Καθημερινά, δισεκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν αποφάσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον, είτε ως μαγείρισσες για τις οικογένειές τους (επιλέγοντας τρόφιμα και καύσιμα), είτε ως αγρότισσες (επηρεάζοντας τις εκπομπές άνθρακα στο έδαφος), είτε ως καταναλώτριες (λαμβάνοντας αποφάσεις αγοράς). Αυτοί οι ρόλοι τους, τους επιτρέπουν να συνεισφέρουν σε νέες στρατηγικές για κλιματικά ανθεκτικά, βιώσιμα μέσα διαβίωσης.

Έχει παρατηρηθεί από τις έρευνες πως η ισότιμη εκπροσώπηση των δύο φύλων οδηγεί στη χάραξη πολιτικής με καλύτερα αποτελέσματα για το περιβάλλον. Παρόλα αυτά, οι φτωχότερες γυναίκες και τα φτωχότερα κορίτσια εξακολουθούν να αποκλείονται από τις διαδικασίες για την ανάπτυξη εθνικών σχεδίων προσαρμογής και τη μείωση των εκπομπών των χωρών.

Όπως λέει η Ναβιδάδ από τις Φιλιππίνες στην ActionAid, «Οι γυναίκες πρέπει να είναι ηγέτες γιατί έχουν το δικαίωμα να ηγούνται. Γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας και έχουμε επίσης ταλέντα και δεξιότητες που δεν έχουν οι άνδρες».

Τα μέλη της Σύμβασης-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) αναγνώρισαν τη σημασία της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών και των ανδρών στις διαδικασίες της και στην ανάπτυξη και εφαρμογή εθνικών πολιτικών για το κλίμα που ανταποκρίνονται στο φύλο, καθιερώνοντας ένα ειδικό σημείο της ημερήσιας διάταξης στο πλαίσιο της Σύμβασης που ασχολείται με θέματα φύλου και κλιματικής αλλαγής και συμπεριλαμβάνοντας γενικό κείμενο στη Συμφωνία του Παρισιού.

Η ActionAid εργάζεται στις φτωχότερες χώρες του κόσμου για να υποστηρίξει τις γυναίκες να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους και να διασφαλίσει ότι η φωνή τους ακούγεται. Γνωρίζουμε ότι, όταν οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, ολόκληρες κοινότητες επωφελούνται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θέτουμε τις γυναίκες και τα κορίτσια στο επίκεντρο όλων όσων κάνουμε.

Φώτο: ActionAid