Φέρνοντας την κλιματική δικαιοσύνη στο «δικαστήριο»

Σε μια υποθετική χώρα που είναι κράτος – μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης ξεσπούν πλημμύρες που δεν είναι συνηθισμένες, προκαλούν ζημιές στην περιουσία πολλών πολιτών, ενώ η ζωή και η σωματική ακεραιότητα κάποιων άλλων βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Ο κρατικός μηχανισμός φαίνεται να βρίσκεται σε ετοιμότητα για να σώσει αυτούς που θα πληγούν περισσότερο, αλλά τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι ανεπαρκή. Συνδέονται οι πλημμύρες με την κλιματική αλλαγή και πώς ευθύνεται το κράτος για την παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών του, όπως προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ως συνέπεια των πλημμυρών αυτών;

Οι παραπάνω γραμμές συνοψίζουν τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης του φετινού διαγωνισμού εικονικής δίκης Helga Pedersen. Ο διαγωνισμός διεξάγεται από το 2013 προσκαλώντας φοιτητές και φοιτήτριες νομικών σχολών από όλη την Ευρώπη να διαγωνιστούν με γραπτά υπομνήματα και αγορεύσεις από την πλευρά του ενάγοντος και του εναγομένου κράτους ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε υποθέσεις σχετικές με παραβιάσεις των δικαιωμάτων της Σύμβασης. Καθώς το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την άμεση λήψη μέτρων από όλα τα κράτη αναλαμβάνοντας το καθένα το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί, η φετινή υπόθεση υπενθυμίζει τη σημασία της άμεσης ενεργοποίησης όλων των διαθέσιμων μέσων για την προστασία των δικαιωμάτων όσων πλήττονται.

Είναι γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή θέτει σημαντικές προκλήσεις και ελέγχει τα όρια και τις αντοχές των συστημάτων του βρίσκονται σε ισχύ. Η αξιοποίηση της δικαστικής οδού σε εθνικό και υπερεθνικό πλαίσιο είναι ένα από τα μέσα που αξιοποιούνται όλο και περισσότερο. Τα παραδοσιακά εργαλεία ερμηνείας του δικαίου αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα όσο οι συζητήσεις για την ανάγκη νέων διεθνών νομικών κειμένων και ρύθμισης διαχρονικών φαινομένων που, όμως, συνδέονται με νέο τρόπο με την κλιματική αλλαγή βρίσκονται σε εξέλιξη (π.χ. κλιματική μετανάστευση).

Τα παραπάνω ήταν κάποια από τα θέματα επί των οποίων επιχειρηματολόγησαν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες στον περιφερειακό γύρο της Αθήνας, στον οποίο συμμετείχε με την ιδιότητα της δικαστίνας η Υπεύθυνη Έρευνας και Συνηγορίας της ActionAid, Μαρία Μουρτζάκη. Η συμμετοχή και η ενεργοποίηση των νέων στη λήψη δράσης για την κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία δράσης της ActionAid και μέσα από αυτή τη συμμετοχή δόθηκε η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με νέες και νέους που προσέγγισαν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της κλιματικής δικαιοσύνης  με τρόπο που ανέδειξε τα κενά και υπογράμμισε τις αδυναμίες του συστήματος προστασίας. Ο τελικός γύρος του διαγωνισμού θα διεξαχθεί την άνοιξη ενώπιον ενός πάνελ από δικαστές και δικαστίνες του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Μπορεί η υπόθεση και η συνθήκη εντός της οποίας εξετάζεται να είναι εικονική, αλλά η κλιματική κρίση είναι πιο πραγματική από ποτέ και το Κλίμα της Αλλαγής απολύτως απαραίτητο.