Η κλιματική αλλαγή και η ανάπτυξη είναι αλληλένδετες και η ύπαρξη συνεκτικών πολιτικών κρίνεται απαραίτητη για έναν βιώσιμο και συμπεριληπτικό κόσμο. Τι σημαίνει όμως στην πράξη αυτό;

Σίγουρα για να μπορούμε να μιλήσουμε για βιώσιμη ανάπτυξη θα πρέπει να έχουμε συμπεριλάβει την αποτελεσματική και δίκαιη αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μπαίνοντας στην τελευταία δεκαετία για την επίτευξη της ατζέντας 2030, είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι προσπάθειες για αύξηση του θετικού αντίκτυπου των πολιτικών και της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανάπτυξης, ιδιαίτερα όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, καθώς σύμφωνα με τους επιστήμονες τα επόμενα 10 χρόνια είναι κρίσιμα για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Στη Συμφωνία του Παρισιού τέθηκε ένας πολύ σημαντικός στόχος· η διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου. Η επίτευξη του στόχου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις πολιτικές των χωρών, όπως είναι η μείωση της χρήσης του άνθρακα. Παρόλες τις φιλικές προς το κλίμα αποφάσεις και πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια από τα κράτη και τους οργανισμούς, είναι φανερό ότι ακόμα βρισκόμαστε πολύ μακριά από τον στόχο.

Το πλαίσιο

Στο νέο έγγραφο πολιτικής του προγράμματος ClimateofChange, που παρουσιάζεται ενόψει της Πορτογαλικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης,  από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2021, τα ζητήματα της σύνδεσης κλιματικής αλλαγής και αναπτυξιακών προγραμμάτων βρίσκονται στο επίκεντρο της ανάλυσης.

Στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία που έχει προκαλέσει η πανδημία, προστίθενται οι οικονομικές κρίσεις και η ήδη υπάρχουσα έκτακτη ανάγκη για το κλίμα, που σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες καθιστά τη συνεκτικότητα των πολιτικών ακόμα πιο απαραίτητη. Δυστυχώς εντοπίζονται ασυνέπειες στη διασύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της ανάπτυξης πάνω στις οποίες διατυπώνονται συστάσεις ώστε μαζί να μπορούν να συνεισφέρουν με πιο συνεκτικό και ολοκληρωμένο τρόπο σε έναν πιο δίκαιο, βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς κόσμο.

Τα δεδομένα

Στην πραγματικότητα, με τον σημερινό ρυθμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σε λιγότερο από 8 χρόνια θα έχουμε φτάσει στο μέγιστο των ικανοτήτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τον περιορισμό της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό, πολύ πριν προλάβουμε να επιτύχουμε τους στόχους που έχουν τεθεί για το 2030 ή το 2050. Σημαντικό είναι επίσης, το γεγονός ότι καίριοι τομείς για την μείωση του άνθρακα, όπως η ναυτιλία και η διεθνής αεροπορία, είναι απόντες από τη Σύμβαση του Παρισίου για το κλίμα. Καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδεινώνονται, το κόστος της προσαρμογής αυξάνεται, δημιουργώντας τεράστιες δυσκολίες στις πιο ευάλωτες οικονομικά χώρες, που πλήττονται και περισσότερο από την κλιματική κρίση. Η διεθνής χρηματοδότηση για τη βοήθεια των χωρών που πλήττονται έχει κατά κανόνα τη μορφή δανεισμού. Μεταξύ 2013 και 2018, το βάρος των δανείων στη δημόσια χρηματοδότηση για το κλίμα αυξήθηκε από 52% στο 74% του συνόλου, με την πλειονότητα των δανείων να μην είναι δάνεια με συμβάσεις παραχώρησης – πράγμα που καθιστά τις πληττόμενες χώρες ακόμα πιο εξαρτημένες δημοσιονομικά. Η οικονομία και η κοινωνία μας παραμένουν πολύ εξαρτημένες από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο παρόλες τις δεσμεύσεις σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως.

Η κλιματική δικαιοσύνη

Η αναγνώριση ότι η κλιματική κρίση διαιωνίζει άνισα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά συστήματα και ότι είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν αποτελεσματικές απαντήσεις που να συνάδουν με αυτές τις ανισότητες, είναι ο σκοπός της κλιματικής δικαιοσύνης. Υπό αυτή την έννοια, η τήρηση της αρχής των «κοινών αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών» και η στήριξη και προστασία των φτωχότερων και πιο ευάλωτων στην κλιματική αλλαγή χωρών, αποτελεί αναγκαία προτεραιότητα για τη διεθνή συνεργασία. Για να ενισχυθεί η κοινωνική δικαιοσύνη, η βοήθεια και οι επενδυτικές ροές πρέπει επίσης να εμπίπτουν σε κριτήρια, κανόνες και μηχανισμούς που εξασφαλίζουν υψηλά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο αναμφισβήτητος επείγων χαρακτήρας της κλιματικής κρίσης δεν μπορεί, επομένως, να μας κάνει να ξεχάσουμε την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε με ολοκληρωμένο τρόπο τις διάφορες διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης (οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική) και να θέσουμε τον άνθρωπο στο κέντρο της μετάβασης σε οικονομίες με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα που είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή. Μόνο αν επικεντρωθούμε στον παγκόσμιο αντίκτυπο των πολιτικών για το κλίμα, στην ανάπτυξη συνεργασιών και στην κλιματική και κοινωνική δικαιοσύνη, μπορούμε να επιτύχουμε μία συνεκτική προσπάθεια για τη βιώσιμη ανάπτυξη.